Ο Πάτροκλος Καμπανάκης και η εποχή των μεγάλων Διεθνών Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών

Abstract

Το αρχιτεκτονικό όραμα του Πάτροκλου Καμπανάκη ήταν μια ιδιόμορφη πολιτισμική-αισθητική προσέγγιση, ένας συνδυασμός συμβόλων, ρυθμών και ως τελική συνισταμένη ένα γιγάντιο έργο, μια παγκόσμια αρμονία. Ο Καμπανάκης παλινδρομεί συνεχώς ανάμεσα στις κοσμοπολίτικες εμπειρίες του και την ελληνική καταγωγή του. Ενώ ως πολιτική σκέψη φαίνεται να εμπνέεται από τον μεγαλοϊδεατισμό και όχι τον ελληνοθωμανισμό -τα δύο μεγάλα ρεύματα που συγκρούστηκαν στην Κωνσταντινούπολη της εποχής του- στα αρχιτεκτονικά του έργα εκφράζει ιδέες συνύπαρξης και όχι καθαρότητας των ρυθμών. Υμνεί έμπρακτα τον ελληνοβυζαντινισμό στη ναοδομία από τη μια, και από την άλλη ακολουθεί τους διεθνοποιημένους αρχιτέκτονες της Beaux Arts στο διαγωνισμό για την πανεπιστημιούπολη του Berkeley. Τέλος από την ελληνοκεντρική επιχειρηματολογία του για το «Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη»στην Αθήνα (1926) ξεπετιέται στην τελευταία -εξόχως συμβολική- συμμετοχή του στο διεθνή διαγωνισμό για την ανέγερση του κτιρίου της «Κοινωνίας των Εθνών» στη Γενεύη (1928). Εν κατακλείδι με έδρα μια ακμάζουσα Κωνσταντινούπολη ο Έλληνας αρχιτέκτονας διέγραψε μια επαγγελματική πορεία πέρα από τα όρια της ομογένειας. Ανέπτυξε κοσμοπολίτικη δράση, που δεν είχε να κάνει με υπερεθνικές αξίες, αλλά με την οικοδόμηση στέρεων και αμφίδρομων σχέσεων μεταξύ ανθρώπων που είχαν κοινούς στόχους. Ο Καμπανάκης δοκίμασε τις δυνάμεις του στις διεθνείς αρένες και αναζήτησε την αναγνώριση από τα ξένα πνευματικά ιδρύματα. Οριοθέτησε ένα ευρύτερο πεδίο δράσης από τα στενά γεωγραφικά όρια της επαγγελματικής του έδρας. Του αξίζει μια θέση στην αρχιτεκτονική ιστοριογραφία.