Δύο Έλληνες Μηχανικοί στο μεγάλο έργο της εξυγίανσης της πεδιάδας των Σερρών

Abstract

Η παρούσα εργασία αναδεικνύει τον ρόλο δύο Ελλήνων μηχανικών, που εργάστηκαν για την εξυγίανση των πεδιάδων Σερρών-Δράμας στην περίοδο του μεσοπόλεμου. Τα έργα αυτά αποτελούν τμήμα της ιστορίας των μεγάλων τεχνικών έργων της χώρας μας και έχουν παρουσιαστεί ήδη από την εποχή της εκτέλεσής τους, κυρίως ως προς την οργάνωση των επί μέρους εργοταξίων, τον μηχανικό εξοπλισμό που χρησιμοποιήθηκε και την αξιοποίηση των εδαφών που «αποκαλύφθηκαν», όχι όμως ως προς τα πρόσωπα. Με δεδομένο ότι το έργο του Στρυμόνα εκτελέστηκε από την κοινοπραξία Monks & Ulen (1929-1937), της οποίας ο ισχυρότερος εταίρος (Ulen Co) είχε λίγο νωρίτερα (1925-1929) εκτελέσει το έργο της ύδρευσης της Αθήνας, παρατήρησα πολλές ενδιαφέρουσες ομοιότητες και συσχετίσεις. Οι αναφορές στους μηχανικούς της Ulen σε πρόσφατες μελέτες, αποτέλεσαν την αφετηρία της δικής μου προσπάθειας επαναπροσέγγισης των έργων του Στρυμόνα. Όχι αναπάντεχα, διαπίστωσα ότι τα έργα τόσο της Αθήνας όσο και του Στρυμόνα, «έτρεξε» η ίδια επιτελική ομάδα, στην οποία εκτός των ξένων, έλαβαν μέρος, σε νευραλγικές θέσεις, δύο εξέχοντες Έλληνες Μηχανικοί: ο Πέτρος Λοπρέστης και ο Θεολόγος Γενίδουνιας. Και οι δύο τους προέρχονταν από το κρατικό Γραφείο Μελετών Υδραυλικών Έργων του Υπουργείου Συγκοινωνίας, στο οποίο είχαν εκπονήσει πλήθος προκαταρτικών μελετών για όλη την Ελλάδα. Στα έργα του Στρυμόνα εργάστηκαν, ο μεν Γενίδουνιας ως διευθυντής της Monks & Ulen, ο δε Λοπρέστης (με σύμβαση έργου) ως επικεφαλής της ειδικής κρατικής Υπηρεσίας Ελέγχου των Έργων πεδιάδων Σερρών-Δράμας. Όπως και στα έργα της Αθήνας, έτσι και εδώ, επιδόθησαν σε μια δημόσια αρθρογραφία υποστήριξης των έργων, όχι μόνο ως μια τεχνικοοικονομική, αλλά κυρίως ως μια «πατριωτική» προσπάθεια. Γενίδουνιας και Λοπρέστης είχαν πολλά κοινά, αλλά και αρκετές διαφορές. Δεν διαφωνούσαν για την χρησιμότητα των έργων στην εθνική οικονομία. Διαφωνούσαν όμως για τον τρόπο εκτέλεσής τους. Γενίδουνιας και Λοπρέστης αντιπροσώπευαν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά με τον τρόπο εκτέλεσης των μεγάλων αναπτυξιακών έργων της εποχής τους. Ο Γενίδουνιας υποστήριζε την εμπλοκή ξένων εταιρειών, ενώ ο Λοπρέστης την εκτέλεσή τους από το Κράτος. Αυτή η διαφορετική στάση ενδεχομένως να στηριζόταν στο γεγονός ότι η εμπειρία του Λοπρέστη ήταν κυρίως εντός του ελληνικού κράτους, ενώ ο Γενίδουνιας είχε εργαστεί για πολλά χρόνια στην Αφρική και Αίγυπτο και είχε συνεργαστεί με ξένες εταιρείες. Δηλαδή στο μεν πρόσωπο του Γενίδουνια συνδυάζονταν η συνάρθρωση της κρατικής γραφειοκρατίας και του ιδιωτικού τεχνικού τομέα, ενώ ο Λοπρέστης, από την άλλη, υπήρξε σταθερά και οργανικά ενταγμένος στον κρατικό μηχανισμό. Συμπερασματικά, τα εξυγιαντικά έργα Σερρών-Δράμας μάς διδάσκουν ότι η συνεργασία Ελλήνων και ξένων μηχανικών δεν υπήρξε μια απλή μεταφορά τεχνογνωσίας εκ μέρους των αλλοδαπών μηχανικών προς μια μικρή περιφερειακή χώρα. Η ελληνική πλευρά, όπως τα παραδείγματα των Γενίδουνια και Λοπρέστη, μας δείχνει ότι είχε την επιστημονική επάρκεια να προετοιμάσει, να ελέγξει, να καθοδηγήσει, να εκλαϊκεύσει τις αναπτυξιακές παρεμβάσεις, να δώσει δημόσια εξηγήσεις για την επιλογή της τεχνολογικής μεθόδου, να απαντήσει σε καταγγελλόμενα, να υπερασπισθεί γενικότερα τις επιστημονικές θέσεις της. Δεν συνέβη για πρώτη φορά, υπήρξε όμως από τις επιτυχέστερες.